Telif hakları, içerik üreten, tüketen herkes için önemli bir konudur. Hali hazırda içerik üreticisi ya da tüketicisiyseniz, telif hakkı ihlali yapmamak ve haklarınızı koruyabilmek adına bu yazıyı okumanızda fayda var.
Telif hakkı nedir?
Birçok ülkede, fiziksel ortama kaydedilmiş orijinal bir eser oluşturan kişi otomatik olarak bu çalışmanın telif hakkına sahip olur. Çoğu zaman, yalnızca telif hakkı sahibi başka birinin eseri kullanma izni olup olmadığını belirler.
Birçoğumuzun aslında aşina olduğu telif hakkının sembolü çember içinde bir “C” harfidir. © harfi üzerinde bulunduğu ürünün telif haklarının korunduğunu belirtir ve İngilizce “copyright” kelimesini ifade eder. Karıştırılma ihtimaline karşın markaların tescilli olduğunu gösteren harf ise çember içinde ‘R’ harfidir. ®
Telif hakları, ülkemizde fikri haklara ilişkin en temel kanun olan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile korunmaktadır. Bu kanunun amacı, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri üzerindeki manevi ve mali haklarını belirlemek, korumak, bu ürünlerden yararlanma şartlarını düzenlemek, öngörülen esas ve usullere aykırı yararlanma halinde yaptırımları tespit etmektir.
Telif Haklarının Özellikleri
- Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan eserler, eserin yaratıldığı andan itibaren başlayan doğal bir korumadan yararlanır. Telif Hakkının doğması için sınai haklarda olduğu gibi (marka, patent) tescile gerek yoktur. Ancak bazı eser/ürün çeşitleri açısından Telif Hakları Genel Müdürlüğü nezdinde zorunlu kayıt-tescil işlemi yapılması gerekmektedir. Örneğin; yerli ve ithal bilgisayar oyunlarına ilişkin zorunlu kayıt-tescil işlemi yapılması gerekmektedir.
Her ne kadar zorunlu kayıt-tescil sistemi istisnai olsa da yani eserin genellikle tescile gerek kalmaksızın korunmadan yararlanmaya başlasa da, eser üzerindeki hakların korunması ve özellikle hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması amacıyla bazı işlemlerin yapılması mümkündür. Bunun iki yolu vardır;
- Telif Hakları Genel Müdürlüğüne yaptırılacak olan ve ispat kolaylığı sağlayacak tescil ile.
- Bir diğer yol ise eser sahibinin söz konusu eseri kendisinin meydana getirdiğini ve bu eser üzerindeki tüm hakların kendisine ait olduğunu içeren beyanının noter tarafından düzenlenmesi ya da onaylanması mümkündür.
- Telif hakları soyut niteliğe sahiptir. Telif hakları ile koruma altına alınan, insan düşüncesinin yarattığı maddi olmayan mallardır. Telif hakları somutlaştığı maddeden ayrı ve bağımsız bir hukuki değere sahiptir.
- Telif haklarında ‘ülkesellik ilkesi’ geçerlidir. Koruma hangi ülkede talep ediliyorsa koruma şartları o ülke mevzuatına göre belirlenir ve hak sadece o ülkenin sınırları içerisinde korunur. Ancak ülkesellik ilkesi, yabancıların Türkiye’de, Türk Hukuku çerçevesinde korumadan yararlanmasına engel değildir. Benzer şekilde Türk vatandaşları da yabancı ülkelerde korumadan belli şartlar çerçevesinde yararlanır.
- Fikri haklar belli bir süre boyunca korunurlar.
Ne tür eserler telif hakkına tabidir?
- TV şovları, filmler ve çevrimiçi videolar gibi görsel işitsel eserler
- Ses kayıtları ve müzik besteleri
- Dersler, makaleler, kitaplar ve müzik besteleri gibi yazılı eserler
- Resimler, posterler ve reklamlar gibi görsel eserler
- Video oyunları ve bilgisayar yazılımları
- Tiyatro oyunları ve müzikaller gibi drama eserleri
Düşünceler, olgular ve süreçler telif hakkı kapsamında değildir. Telif hakkı yasasına göre, bir eserin telif hakkı korumasına uygun olması için yaratıcı bir ürün olması ve fiziksel bir ortama kaydedilmiş olması gerekir. İsimler ve unvanlar tek başına telif hakkına tabi değildir. Resmi olarak telif hakkı sahibi olabilmeniz için eseri tescilletmeniz ve eser işletme belgenizin olması gerekir.
Telif hakkıyla korunan bir eseri ihlalde bulunmadan nasıl kullanırım?
Bazı durumlarda telif hakkıyla korunan bir eserin, sahibinin telif hakkını ihlal etmeden kullanılması mümkündür. Youtube Amerika Birleşik Devletleri merkezli bir şirket olduğu için temelini oradaki yasalar oluşturmaktadır. Bu kapsamda 1976 Telif Hakkı Yasası’nın 107. bölümüne göre bazı içeriklerin “adil kullanım” kapsamında telif ihlali olmadan kullanılması mümkündür.
Adil kullanım nedir?
Adil kullanım; telif sahibi olan herhangi bir içeriğin hak sahibi olunan konu dışında başka bir amaçla referans vermek için belirli şartlar altında kullanılmasına verilen izindir. Youtube’un kendi sitesinde yaptığı açıklamada aşağıda ki videoyu örnek gösteriyor. Bu video farklı kaynaklardan kısa alıntıları bir araya getirerek ekonomik kriz dönemlerinin yansımaları hakkında bir mesaj verilmeye çalışıldığı ve kaynak materyallerin telif amaçlarından farklı şekilde yeni bir anlam yaratarak belirli oranlarda kullanıldığı için adil kullanım kapsamında gösteriliyor.
Telifli malzemeyi eğitim, araştırma, haber, eleştiri veya yorum gibi amaçlar için kullanıyorsanız adil kullanım sayılmasına olumlu etkisi oluyor. Yine de Youtube her ülkenin kendi yasaları çerçevelerinde içerik üretilmesini tavsiye ediyor ve yasal aracılardan gelen talepleri titizlikle değerlendirerek sorun oluşturacak içeriklere kesinlikle izin vermiyor. Adil kullanım çoğunlukla yoruma açık olduğu için, bu faktörlerden bir veya daha fazlasını sağlasınız bile adil kullanım olmasına yetmeyebilir.
Creative Commons lisansı nedir?
Bazı içerik üreticiler, eserleri belirli koşullarla yeniden kullanılacak şekilde sunmayı tercih edebilir. Creative Commons lisansları çalışmalarını kullanmak üzere başkalarına izin vermek için içerik oluşturuculara seçenek sunar. Telifi size ait videonuzu Youtube’da Creative Commons lisansıyla işaretlediğinizde tüm YouTube topluluğuna o videoyu yeniden kullanma ve düzenleme hakkı vermiş olursunuz.
Videonuzu CC BY lisansıyla işaretlediyseniz videonuzun telif hakkını elinizde tutarsınız. Bunun yanı sıra diğer kullanıcılar da çalışmanızı lisans şartlarına tabi olarak yeniden kullanabilir.
Yüklediğiniz videoyu, yalnızca tamamı CC BY lisansı kapsamında sizin tarafınızdan lisanslanabilen içerikten oluşuyorsa bir Creative Commons lisansıyla işaretleyebileceğinizi lütfen unutmayın.
Telifsiz içerik nereden bulabilirim?
İnternette farklı kaynaklardan paylaşılan ücretsiz stok görseller bulabilirsiniz. Fakat uzun vade de kendi içeriklerini üreten içerik üreticisi olmadığını sürece sıkıntı yaşarsınız.
Müzik konusunda Youtube tüm konularda olduğu gibi içerik üreticilerini destekliyor ve ücretsiz müzik ve ses efekti arşivini paylaşıyor. https://www.youtube.com/audiolibrary/music adresindeki arşivde müzikleri kullanım detaylarında belirtilen koşullar kapsamında istediğiniz şekilde kullanabiliriz.
Telif hakkı olmayan kamu eserleri nelerdir?
Eserler zaman içinde telif hakkı korumasını kaybeder ve “kamu alanına” düşerek herkesin serbest kullanımına açılır. Eserlerin kamu alanına düşmesi genellikle yıllar sürer. Telif hakkı koruması süresinin uzunluğu, eserin nerede ve ne zaman yayınlandığına, kiralama ve diğer etkenler için sunulup sunulmadığına bağlı olarak değişiklik gösterir. ABD federal devlet kurumları tarafından oluşturulan belirli eserler, yayınlanmasının hemen ardından kamu alanı kapsamına düşmektedir. Kamu alanı kurallarının ülkeden ülkeye farklılık gösterdiğini unutmayın.
Türkiye Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün Türkiye ile ilgili yaptığı açıklamasında aşağıdaki bilgilere yer veriliyor.
- Koruma süresi, eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıldır.
- Eser sahibi tüzel kişiyse, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır. Sahibinin ölümünden sonra alenîleşen eserlerde koruma süresi ölüm tarihinden sonra 70 yıldır.
- Eser sahibi belli değilse, koruma süresi eserin alenîyet kazanmasından itibaren 70 yıldır.
- Koruma süresi eser alenîleşmediği sürece işlemeye başlamaz.
- Koruma sürelerinin dolmasıyla birlikte eser sahibine tanınan mali haklar sona erer. Bu sebeple koruma süresi dolmuş eserler, eser sahibinden izin alınmaksızın serbestçe kullanılabilir.
Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO), ülkenizde uygulanan telif hakkı yasalarıyla ilgili bilgi edinebileceğiniz bir uluslararası fikri mülkiyet ve telif hakkı ofisleri listesi sunmaktadır.
Profesyonel destek almak isterseniz Elmalma Marka İletişim’e ulaşabilirsiniz.
