Öksürüğün pek çok nedeni olabilir. Nezle ve grip, farenjit, astım, geniz akıntısı, reflü, kalp yetmezliği, tüberküloz, akciğerde sıvı toplanması gibi hastalıklar kuru öksürüğe neden olabilir. Öksürüğün en yaygın nedeni viral enfeksiyondur. Sinüzit, bronşit veya sigara içimi ise balgamlı öksürüğe yol açabilir. Ayrıca; kronik kulak problemleri, uzun süre kullanılan tansiyon ilaçları ve sigara da öksürük nedenleri arasındadır. Zaman zaman öksürüğün nedeni psikolojik de olabilir.
Öksürüğün süresi ve şekli nedeninin saptanması konusunda önemlidir. Geceleri ortaya çıkan, kuru ve balgamsız öksürük genellikle viral üst solunum yolu enfeksiyonuna ya da alerjiye bağlıdır. Geniz akıntısı, sinüzit ve gastroösefageal reflüye bağlı öksürükler çocuk uykuya daldıktan hemen sonra başlamaktadır. Egzersiz, hareket, gülme ve ağlama ile artan öksürük astıma işaret etmektedir. Kaba, boğuk, havlar tarzda öksürük krupta görülmektedir. Gürültülü, metalik öksürük trakeit denilen solunum yolu enfeksiyonu göstergesi olabilmektedir. Boğmacada öksürük nöbet şeklinde ve haykırır tarzdadır. Pnömoni (zatürre) ve tüberkülozda öksürük kurudur. Bronşiektazi, akciğer apsesi, kistik fibrozis gibi akciğer hastalıklarında öksürük balgamlıdır.
Sigara içmek öksürüğe neden olur mu?
Sigara içen kişilerde zaman içinde sigara sayısının artmasına bağlı olarak bronşlar balgam üretmeye başlar. Bu durum sürekli devam ederse, öksürüğün artmasına ve kronik hale gelmesine neden olabilir. Bu hastalar öksürüklerinin yalnızca sigaraya bağlı oluştuğunu düşünerek, ciddiye almazlar. Ancak, balgamlarında kan gördüklerinde öksürüğün başka bir neden bağlı olduğundan şüphelenerek doktora başvururlar. Bu durum da öksürüğün altında yatan ciddi bir hastalığın teşhisini geciktirebilir.
Öksürük çeşitleri nelerdir?
1. Kuru öksürük
Öksürükte balgam bulunmuyorsa bu kuru öksürük olarak tabir edilir ve boğazda gıcık bir his yaratır. Eğer ateş, mide bulantısı, halsizlik ile birlikte görülmüyorsa genellikle ciddi bir hastalık belirtisi olmasa da kuru öksürük özellikle nezle ve grip, farenjit, astım, geniz akıntısı, reflü, kalp yetmezliği, tüberküloz, akciğerde sıvı toplanması gibi durumlarda ortaya çıkar.
Kuru öksürük uzun süre geçmezse boğazda tahrişe ve akciğerlerde ağrıya yol açabilir. Şiddetli öksürük krizleri özellikle de kuru öksürükler, kişilerde krizlere neden olabilir. Kuru öksürük atakları zaman zaman baş ağrısı, baş dönmesi hatta bayılma ile sonuçlanabilir. Çok şiddetli öksürükler kasları yorabileceğinden kimi zaman idrarda kaçırmaya ve göğüs kafesinde ağrılı fıtıklara da yol açabilir.
2. Balgamlı öksürük
Eğer öksürükle birlikte balgam adı verilen sıvı geliyorsa buna ‘prodüktif öksürük’ denir. Sinüzit, bronşit veya sigara içimi ise balgamlı öksürüğe neden olabilir.
Ne yazık ki; özellikle sigara içen kişiler, öksürüğü ve balgamı sigara içmenin “normal” bir sonucu olarak kabul etmektedir. Oysa hem öksürük hem de balgam pek çok kronik ciddi hastalığın belirtisi olabilir. Bu hastalıklardan belki de en az bilineni bronşektazidir. Bunun için aslında sigara öksürüğü sanılan şikayet “bronşektazi”ye ait olabilir.
3. Alerjik öksürük
Öksürük vücudun savunma mekanizmasıdır ve solunum yollarının en üstünden en altına kadar herhangi bir noktadan kaynaklanabilir. Öksürüğü kesmek amacıyla ilaç kullanmak ve bu refleksi baskılamak çocuklarda çok tercih edilen bir uygulama değildir. Alerjen duyarlılığının neden olduğu öksürük şikayetlerinin önüne geçebilmek için öncelikle hangi alerjene karşı duyarlılığın olduğu tespit edilmelidir. Bunun için çeşitli laboratuvar testleri ve alerji deri testleri tanı koyma amacıyla uygulanabilmektedir. Alerjenin tanımlanmasından sonra uygun alerjenden kaçınma yöntemlerinin uygulanması, çevresel alerjen yükünü azaltacaktır. Ayrıca gerekli hallerde çeşitli semptom giderici ve koruyucu ilaçlar ve alerjene özgü immunoterapi (alerji aşı tedavisi) yöntemleri de tedavi basamaklarını oluşturmaktadır.
Öksürük nasıl geçer? Öksürüğe ne iyi gelir?
Öksürükten kurtulmak, öksürüğe sebep olan hastalıkların saptanarak, tedavi edilmesi ile mümkündür. Öksürüğe neden olan en önemli durumun solunum yolu enfeksiyonları olduğu düşünülürse, bu hastalıklardan korunmak öksürük için de bir önlem olacaktır.
Öksürük nasıl geçer, öksürüğe neler iyi gelir soruları için önerilerimiz;
- Düzenli ve dengeli beslenmek, özellikle kış aylarında yeterli C vitamini almak
- Vücut direncini korumak için düzenli spor veya yürüyüş yapmak
- Halsiz veya yorgun düşmemek için uyku sürelerine dikkat etmek ve vücudu dinlendirmek,
- Öksürüğe karşı su tüketimi önemlidir. Bol miktarda su tüketilmesi öksürüğe iyi gelir. (Kronik bir rahatsızlığınız varsa günlük ne kadar su tüketmeniz gerektiğini doktorunuza danışmalısınız.)
- Geceleri şiddeti artan öksürüğü azaltmak için ekstra yastıklar kullanabilirsiniz. (Yaşı büyük çocuklar ve yetişkinler için) Yatarken başın yükseltilmesi daha rahat nefes almayı sağlayarak öksürük nöbetlerini azaltabilir.
- Odanın havalandırılması, tozsuz bir ortam oluşturulması da önemlidir. Semptomlar geçene kadar dinlenilmeli ve yoğun efora neden olabilecek aktivitelerden kaçınılmalıdır.
Sigara dumanına maruz kalmak, nefes almanın zorlaşabildiği gibi öksürüğün neden olduğu semptomları daha da kötüleştirebilir. Bu bağlamda sigaradan uzak durulmalıdır.
Bal, öksürüğün şiddetini ve süresini azaltmaya yardımcı olabilir. Yatmadan 30 dakika önce alınan 1-2 çay kaşığı bal öksürüğe iyi gelebilir. (Bal tüketimi 12 aydan küçük çocuklar için uygun değildir.) - Öksürüğünüz viral bir enfeksiyondan kaynaklanıyorsa antibiyotiklerin bir faydası yoktur. Ayrıca buharlaştırıcılar ve nemlendiriciler öksürüğü daha iyi hale getirmez.
Bunun yanında, en etkili öksürük şurubunun günde 2-2,5 lt su tüketimi olduğu unutulmamalıdır. Doktora danışılmadan öksürük şurubu kullanılmamalıdır. Kuru bir öksürükte, öksürük söktürücü şurup kullanımı öksürüğün şiddetinin artmasına neden olabilir. Veya balgam çıkarması gereken bir öksürükte, öksürük kesici şuruplar balgam çıkmasına engel olabilir. - Kekik; antispazmodikler, balgam söktürücüler gibi davranan ve antibakteriyel ve antiviral bileşikler içeren timol ve karvakrol içerir ve bunların tümü öksürüğü iyileştirmeye yardımcı olabilir. Kekiği yemeklerinize ekleyebilir veya, çayını içebilirsiniz.
- Zencefil, tarçın da yemek solunum sisteminizi güçlendirmeye yardımcı olarak öksürüğe iyi gelebilir. Zencefil ve tarçını lezzetli bir bitki çayı haline getirerek tüketebilirsiniz. Ayrıca The Annals of Asthma, Allergy ve Immunology’de yayınlanan bir araştırmaya göre, bazı baharatlı yiyecekler, özellikle acı biber gibi kapsaisin içerenler, alerji veya rinit nedeniyle sürekli burun sonrası damlamadan kaynaklanan tıkanıklığı ve öksürüğü önemli ölçüde azaltabilir.
- Hatmi kökü de öksürükler dahil soğuk algınlığı semptomlarının üstesinden gelmek için yüzyıllardır kullanılmaktadır ve International Journal of Pharmaceutical Science in Invention’da yayınlanan bir meta-analize göre hatmi otu, boğazı kaplayan ve tahrişi yatıştıran müsilaj adı verilen bir bileşik içerir. Araştırmacılar, onu kapsül şeklinde almayı veya hatmi kökü çayı içmeyi tavsiye ediyor.
- Öksürük sadece ciğerlerinizdeki sorunlardan kaynaklanmaz. Nitekim; ağrılı, tahriş olmuş ve iltihaplı boğazlar çok yaygın bir öksürük nedenidir. Boğazınızı ve öksürüğünüzü rahatlatmanın en iyi yollarından biri de ılık bir su ve tuz çözeltisini 30 saniye gargara yapmaktır.
- Ayva, kış aylarının vazgeçilmez meyvelerinden biridir. Öksürüğün azalmasına ve boğazların yumuşamasına yardımcı olur. Çekirdekleri kıvam artırıcı olup, çaylara eklendiğinde sakinleştirici özelliğe sahiptir. Sindirimi de kolaylaştıran ayvanın ayrıca, kanserden koruma, kilo kaybı, sağlıklı bir cilt, alerjik reaksiyonlar, bağışıklık sisteminin güçlenmesi ve kan basıncının dengelenmesi gibi pek çok olumlu etkisi de vardır. Fakat fazla miktarda tüketilen ayva çekirdeğinin toksik etki yaratabileceği unutulmamalıdır. Evde öksürüğü hemen kesmek için bazı bitki çaylarından destek alınabilir.
Çocuklarda ve bebeklerde öksürüğe ne iyi gelir?
Sıklıkla kış aylarında görülen şikâyetlerden biri olan çocuklarda ve bebeklerde öksürük, 3-4 gün sürebildiği gibi 3-4 haftadan uzun da sürebilir. Çocuklarda kronik öksürük mutlaka ileri tetkikler ile değerlendirilmesi gerekir.
Çocuklarda öksürük gerçekte vücudun bir savunma mekanizmasıdır ve solunum yollarının en üstünden (burun içi bir sorundan) en altına kadar herhangi bir noktadan kaynaklanabilir. Çocuk ya da bebekler öksürerek üst veya alt solunum yollarındaki enfeksiyon etkeni ve alerjik madde gibi yabancı cisimleri vücudundan atmaya çalışır. Bu refleks mekanizmanın baskılanması çocuklarda tehlikeli sonuçlar doğurabileceği için öksürük kesici ilaçlar çocuk yaş grubunda kullanılmamalıdır.
Çocuklarda tedavi uygularken amaç öksürüğü kesmek değil, öksürüğe neden olan sorunu oradan kaldırmak olmalıdır.
Öksürüğe;
Burun akıntısı
Boğaz ağrısı
Baş ağrısı
Ateş
Kusma
Hırıltı, hışıltı
Sık nefes alma
Zor nefes alma eşlik edebilir.
Çocuklarda ve bebeklerde öksürüğe eşlik eden bulgular arasında yüksek ateş (39 ve üzeri) zor ve sık nefes alma, morarma gibi sorunlar varsa acil doktora başvurmak gerekir. Özellikle yemek esnasında ani başlayan öksürük zor ve sık nefes alma eşlik ediyorsa yabancı cisim yutulması düşünülür, çok acil tanı konup tedavi edilmesi hayati önem taşır. Çok yüksek ateş (39 ve üzeri) ile birlikte görülen öksürüklerde alt solunum yolu enfeksiyonu (zatüre) riski olduğundan, acil tanı ve tedavi şarttır.
3 haftadan kısa süren akut öksürük nedenleri arasında kış aylarında başta üst solunum yolu enfeksiyonları gelir. (Farenjit, tonsilit, otit, sinüzit, krup-larenjit vs…) 3 haftadan uzun süren kronik öksürüklerde ise enfeksiyonlarla birlikte alerjik hastalıklar (alerjik bronşit, astım) ön planda düşünülür. Ülkemizdeki sıklığı göz önüne alındığında kronik öksürüklerde tüberküloz-verem hastalığı da unutulmamalıdır.
Pasif sigara dumanına maruz kalma, özellikle hem anne hem babanın sigara içiyor olması çocuklarda başka hiçbir sorun olmaksızın öksürüğe neden olabilir. Çocukların yanında içilmiyor olması bile çocukları bu zararlı etkilerden korumak için yeterli değildir. Evdeki eşyalara (perdelere, halıya, döşemelere…) sinen duman bile pasif içiciliğe neden olur. İdeal olan çocukların yaşadığı bir evde, evin kapalı hiçbir odasında sigara içmemektir (çocuklar o anda odada olmasa bile).
Yapılan tıbbi çalışmalarda pasif sigara dumanına maruz kalan çocuklarda kış aylarında daha sık üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları görüldüğü kanıtlanmıştır. Ayrıca bu çocuklarda astım gibi alerjik hastalıklarda diğerlerinden daha sık görülür.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.
